Dinh dưỡng là một phần quan trọng trong điều trị ung thư. Ăn đúng loại thực phẩm trước, trong và sau khi điều trị có thể giúp bệnh nhân cảm thấy tốt hơn và khỏe mạnh hơn.Để đảm bảo dinh dưỡng hợp lý, một người phải ăn và uống đủ các loại thực phẩm có chứa các chất dinh dưỡng quan trọng như protein, carbohydrate, chất béo, vitamin, khoáng chất và nước.
Hóa trị là phương pháp điều trị ung thư sử dụng thuốc để ngăn chặn sự tăng trưởng của tế bào ung thư bằng cách giết chết các tế bào hoặc bằng cách ngăn chặn các tế bào phân chia. Dinh dưỡng tốt cho trẻ khi hóa trị có thể bị ảnh hưởng bởi sự chăm sóc răng miệng kém, mệt mỏi, đau, sốt, cũng như nhiều triệu chứng có thể xảy ra trong và sau các đợt hóa trị. Mục đích của dinh dưỡng tốt khi hóa trị là làm thế nào vượt qua những triệu chứng này và duy trì một chế độ ăn uống đầy đủ sau khi hóa trị. Các mẹo kiểm soát triệu chứng để có chế độ ăn hợp lý sau hóa trị:
1. Mất cảm giác thèm ăn (chán ăn)
Hãy thử các mẹo sau
- Ăn làm các bữa nhỏ và đều đặn trong cả ngày
- Lên kế hoạch trước cho thực đơn hàng ngày bằng cách hỏi trẻ muốn/ thích ăn gì?
- Chú trọng tới chất lượng của mỗi lần ăn – chọn thực phẩm giàu Protein và năng lượng
- Luôn có sẵn đồ ăn nhẹ
- Chuẩn bị các thực phẩm có hương vị và cách trình bày hấp dẫn
- Giảm thiểu các mùi thức ăn bằng cách:
– Nướng thịt ngoài trời
– Dùng quạt thông gió khi nấu ăn
– Ăn đồ ăn lạnh hoặc có nhiệt độ thường, thay vì đồ ăn nóng - Thử các đồ ăn mới vì có thể sở thích về thực phẩm có thể thay đổi theo ngày
2. Buồn nôn/ Nôn
2.1 Các thực phẩm nên tránh
• Đồ ăn cay nóng
• Đồ rán ngập mỡ và nhiều dầu mỡ
• Đồ rất ngọt và nhiều đường
• Ăn quá no và các món súp
• Các đồ ăn có mùi vị mạnh
• Ăn hoặc uống quá nhanh
• Uống nước giải khát kèm bữa ăn
• Nằm ngay sau khi ăn
2.2 Hãy thử các mẹo sau
• Ăn trước khi điều trị ung thư
• Ăn đồ ăn khô như bánh quy, bánh mỳ nướng trong cả ngày
• Dùng đồ ăn nhạt, mềm và dễ tiêu hóa hơn là các bữa ăn quá nhiều
• Uống nước từ từ bằng nhiều ngụm nhỏ trong cả ngày
• Đứng dậy hoặc nằm với tư thế nâng nửa trên người khoảng một giờ sau khi ăn
• Xúc miệng trước và sau khi ăn
• Ngậm viên đá, kẹo bạc hà hoặc kẹo cứng để giữ miệng thơm mát
• Xem TV, nghe nhạc hoặc đọc sách báo có thể giúp ích trong khi ăn
3. Tiêu chảy
3.1 Các thực phẩm nên tránh
• Đồ ăn cay nóng
• Đồ ăn giàu chất xơ
• Đồ chiên rán nhiều dầu mỡ
• Các món tráng miệng phong phú
• Các loại hạt và hoa quả khô
Đồ uống nên tránh:
• Đồ uống quá nóng hoặc quá lạnh
• Đồ uống có chứa cafein ( cà phê, trà, cola và socola)
• Đồ uống từ các sản phẩm từ bơ sữa
3.2 Hãy thử các mẹo sau
• Ăn súp, nước xuýt, nước điện giải, chuối và hoa quả đóng lọ để thay thế lượng muối và kali mất do tiêu chảy
• Tránh các loại rau có họ cải, ví dụ như bông cải xanh, hoa lơ và bắp cải
• Uống nhiều nước trong cả ngày, nước có nhiệt độ bình thường sẽ dễ dung nạp hơn
• Hạn chế các sản phẩm từ bơ sữa cho tới khi tình trạng cải thiện
• Hạn chế các loại kẹo không đường làm từ sorbitol
• Uống một cốc nước sau mỗi lần đi ngoài
4. Táo bón
Nếu trẻ có số lần đại tiện ít hơn 3 lần/ tuần thì sẽ được coi là bị táo bón. Đây là tình trạng rất phổ biến ở trẻ ung thư và có thể do chế độ ăn thiếu chất xơ hoặc uống ít nước; thiếu vận động thể chất; các liệu pháp điều trị ung thư như hóa trị; và có thể do sử dụng thuốc.
Hãy thử các mẹo sau
• Tăng lượng các chất xơ như hoa quả, rau và ngũ cốc nguyên hạt
• Uống nhiều nước , ít nhất 8-10 cốc.
• Trong một số trường hợp, chế độ ăn ít chất xơ có thể tương thích với tăng lượng đồ uống lỏng
• Vận động thể chất nhẹ nhàng nếu có thể
• Áp dụng một số hướng điều trị chống táo bón
5. Khô miệng
5.1 Chăm sóc răng miệng
• Thử giải pháp xúc miệng: Hòa tan ½-1 thìa cà phê muối với 1 cốc nước. Xúc miệng 4-5 lần/ ngày.
• Tránh sử dụng các nước xúc miệng có chứa cồn.
5.2 Hãy thử các mẹo sau
• Ăn các đồ ăn có kèm nước sốt
• Nhai kẹo cao su để kích thích nước bọt
• Dùng đồ tráng miệng lạnh hoặc có đá bào
• Luôn có sẵn nước uống để giữ độ ẩm cho miệng
• Tránh các đồ ăn và thức uống có chứa nhiều đường
• Sử dụng ống hút khi uống
6. Đau miệng (Viêm loét miệng)
Viêm miệng có thể trở nên nhiễm trùng và chảy máu gây khó khăn cho việc ăn uống. Bằng việc lựa chọn một số loại thực phẩm nhất định và chăm sóc răng miệng tốt thì sẽ dễ dàng hơn cho trẻ trong việc ăn uống.
Hãy thử các mẹo sau
• Chế độ ăn với các loại thực phẩm mềm, hầm nghiền nhuyễn hoặc lỏng nhằm giảm bớt số lần nhai
• Tránh các sản phẩm có cà chua hoặc liên quan tới cam quýt
• Tránh các thực phẩm thô ráp hoặc đồ khô như bánh quy, bánh mỳ nướng, rau sống,…
• Tránh các thực phẩm cay nóng hoặc mặn
• Tránh thực phẩm có tính axit như giấm, các đồ dầm,…
• Cố gắng tăng tối đa lượng calo và protein với các thực phẩm chức năng bổ sung dinh dưỡng.
7. Thay đổi vị giác
Những trẻ phải trải qua quá trính hóa trị thường hay bị thay đổi vị giác, đặc biệt là cảm giác với vị đắng. Có thể xảy ra tình trạng đột nhiên không thích một số loại đồ ăn nhất định.
Hãy thử các mẹo sau
• Xúc miệng với nước trước khi ăn
• Thử ăn hoa quả họ cam quýt như cam, quýt, chanh, nho, trừ khi nếu đang bị viêm miệng
• Ăn các bữa ăn nhẹ vài lần một ngày
• Ăn khi có cảm giác đói hơn là chỉ ăn vào các giờ ăn cố định
• Sử dụng các dụng cụ nấu bếp bằng nhựa nếu cảm thấy đồ ăn có mùi kim loại
• Thịt thường có vị đắng, thay thế bằng thịt gà, cá trứng và phô mai
• Thử các đồ ăn có protein nguồn gốc thực vật như gluten, đậu phụ, đậu hạt,…
• Ăn thịt kết hợp với thứ gì đó ngọt, ví dụ như mứt cam, sốt táo
8. Giảm số lượng bạch cầu
Những trẻ bị giảm bạch cầu thường có nguy cơ cao bị nhiễm trùng. Các hướng dẫn sau đây có thể giúp ngăn ngừa nhiễm trùng khi bạch cầu bị giảm:
• Luôn kiểm tra hạn sử dụng của thực phẩm trước khi mua và sử dụng
• Trữ đồ ăn trong tủ lạnh, không để ở nhiệt độ phòng
• Nấu ngay sau khi thực phẩm đã hết lạnh
• Cất vào tủ lạnh các đồ ăn còn thừa trong vòng 2h sau khi nấu và ăn trong vòng 24h
• Giữ nóng đồ ăn nóng và giữ lạnh đồ ăn lạnh
• Tránh các loại rau quả đã bị mốc và hỏng
• Tránh ăn đậu phụ không được đóng gói, bún chua …
• Nấu kỹ thịt, thịt gia cầm và các. Tránh ăn trứng sống (VD: trứng chần) hoặc cá sống (VD: gỏi cá)
• Mua các thực phẩm đóng gói riêng lẻ nhằm tránh bị thừa
• Nếu đi ăn ngoài, nên tránh ăn salad và ăn buffet
• Tránh các nơi tụ tập đông người và những người đang bị nhiễm trùng
• Tự giữ vệ sinh cá nhân
9. Hỗ trợ về dinh dưỡng
Việc ăn bằng đường miệng vẫn luôn là hình thức được ưa chuộng hơn cả và nên tiếp tục bất cứ khi nào có thể, nhưng đối với một số trẻ lại không ăn được một chút nào hoặc ăn không đủ lượng do các biến chứng gây ra bởi bệnh ung thư và quá trình điều trị ung thư. Đó có thể là những trẻ bị ung thư vùng đầu, cổ, thực quản hay dạ dày.
Trẻ có thể được áp dụng dinh dưỡng qua đường tiêu hóa (dùng ống dẫn thức ăn). Trẻ sẽ được cung cấp một chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng, thành phần của thức ăn sẽ tùy thuộc vào nhu cầu của trẻ và hình thức ăn.
Hãy thông báo cho Bác sĩ/ Điều dưỡng nếu các triệu chứng của con bạn vẫn không chấm dứt và bạn không thể dung nạp được các thức ăn hay đồ uống thông thường, hoặc nếu con bạn cần phải có hỗ trợ về mặt dinh dưỡng.
Dinh dưỡng là một phần quan trọng trong điều trị ung thư. Ăn đúng loại thực phẩm trước, trong và sau khi điều trị có thể giúp bệnh nhân cảm thấy tốt hơn và khỏe mạnh hơn.Để đảm bảo dinh dưỡng hợp lý, một người phải ăn và uống đủ các loại thực phẩm có chứa các chất dinh dưỡng quan trọng như protein, carbohydrate, chất béo, vitamin, khoáng chất và nước.
DINH DUONG TRONG UNG THU
