BS.TS. Lê Thị Minh Hương, Khoa Miễn dịch- Dị ứng- Khớp
Bất cứ ai bị các bệnh dị ứng và hen muốn kiểm soát bệnh để nâng cao chất lượng cuộc sống thì cần đến gặp các bác sĩ chuyên khoa dị ứng.
Bác sĩ dị ứng điều trị hai vấn đề phổ biến nhất trong cộng đồng ngày nay là dị ứng và hen. Có thể triệu chứng của dị ứng không phải luôn nặng, nhưng đều có nguy cơ dẫn đến tình trạng nghiêm trọng nguy hiểm đén tính mạng như sốc phản vệ, cơn hen cấp… Nhiều người bị những bệnh này mà không biết rằng họ có thể cảm thấy tốt hơn bao nhiêu nếu được kiểm soát tốt.
Bác sĩ dị ứng là bác sĩ chuyên về chẩn đoán, điều trị và tư vấn dự phòng cho bệnh dị ứng. Biểu hiện của dị ứng rất đa dạng như: Hen và ho, khò khè tái diễn, viêm mũi dị ứng, viêm xoang dị ứng, viêm kết mạc dị ứng, các phản ứng với thức ăn, với nọc côn trùng đốt và đặc biệt là các phản ứng dị ứng với thuốc; các bệnh viêm da dị ứng thường gặp như chàm, viêm da tiếp xúc, viêm da do nọc côn trùng, mày đay…Ngoài ra các vấn đề rối loạn của của hệ miễn dịch có thể gây ra viêm nhiễm thường xuyên khó kiểm soát với những điều trị kháng sinh thông thường.
Khi nào tôi nên gặp bác sĩ dị ứng?
– Khi có các triệu chứng nghi ngờ bệnh Hen
Biểu hiện của bệnh Hen rất đa dạng: Có các đợt thở khò khè, thường bị cảm hoặc viêm phế quản vài lần trong năm, hoặc có thể triệu chứng hen chỉ là cơn ho đêm, hoặc ho xảy ra khi bạn vận động hoặc cười to.
Điều quan trọng để nhớ là tất cả hen đều nguy hiểm và thậm trí có thể gây chết. Nếu bạn bị hen, nghĩa là bạn luôn sống chung với nó (ở mọi thời gian)- không chỉ khi bạn có triệu chứng cơn hen. Hen là bệnh mãn tính, nghĩa là nó liên tục và không bao giờ hết, thậm trí khi bạn có thể cảm thấy tốt, bạn vẫn bị hen. Nếu bạn không điều trị kịp thời và đúng đắn, bệnh có thể làm tổn hại phổi của bạn
Tuy nhiên có thông tin tốt là hen có thể kiểm soát được. Bác sĩ dị ứng là bác sĩ được đào tạo và có kinh nghiệm để tìm ra nguyên nhân hen của bạn, dự phòng và điều trị, và giúp bạn kiểm soát hen hiệu quả.
– Nếu hen của bạn kiểm soát, bạn có thể hy vọng
- Rất ít hoặc không có triệu chứng hen
- Ngăn ngừa tất cả hoặc hầu hết đợt hen cấp
- Có thể hoạt động bình thường, thậm chí cả gắng sức khi tập
- Không phải nhập viện hoặc nằm phòng cấp cứu vì cơn hen
- Ít khi cần dùng thuốc cắt cơn
- Rất ít hoặc không có tác dụng phụ của thuốc điều trị hen
HEN là gì ?
Hen là một bệnh mà ảnh hưởng đến đường thở và phổi. Nếu bạn bị hen, niêm mạc đường thở bị viêm nhiễm và sưng nề suốt mãn tính (liên tục). Điều này làm cho đường thở của bạn dễ bị kích ứng bởi các dị nguyên hoặc khói thuốc, stress, vận động hoặc khí lạnh. Những “kích thích” này thường không ảnh hưởng đến hầu hết mọi người, nhưng chúng có thể gây các triệu chứng đường hô hấp nếu bạn bị hen. Chúng có thể gây ra “cơn hen cấp”, làm cho đường thở sưng nề thậm trí tắc nghẽn đường khí ra vào phổi của bạn
Ai bị HEN và tại sao?
Hen rất phổ biến, ảnh hưởng trên 5% dân só Việt nam. Không ai biết chắc chắn tại sao một số người bị hen và số khác thì không. Có thể do sự tương tác giữa yếu tố gia đình và môi trường sống. Những người mà có thành viên trong gia đình bị dị ứng hoặc hen có nguy cơ mắc hen cao hơn.
Hen dị ứng là dạng hen phổ biến nhất, dị ứng kích thích triệu chứng hen và gây khởi phát đợt hen cấp. Các yếu tố dị nguyên bao gồm dị nguyên hô hấp (mạt nhà, vật nuôi, mốc và phấn hoa) , dị nguyên thức ăn (tôm cua, cá, sữa..).
Bác sĩ dị ứng là chuyên gia điều trị cả hai bệnh dị ứng và hen. Họ sẽ giải thích dị ứng ảnh hưởng đến hen như thế nào và từng bước bạn cần để kiểm soát cả hai bệnh
Triệu chứng của HEN là gì?
Nhiều người không biết họ bị hen, đặc biệt nếu triệu chứng không nặng. Nhưng bất cứ triệu chứng hen nào đều nguy hiểm và có thể tiến triển tử vong
Triệu chứng hen phổ biến nhất là:
Ho, đặc biệt ho về đêm, khi vận động, hoặc khi cười
Khò khè
Khó thở
Cảm thấy chẹn ngực hoặc nặng ngực
Đôi khi ho không dứt là triệu chứng duy nhất. Triệu chứng hen thường xảy ra vào đêm và sáng, nhưng chúng có thể xảy ra ở bất kỳ thời điểm nào. Chúng có thể xấu đi khi xung quanh bạn có yếu tố kích thích hen
Yếu tố kích thích HEN là gì?
Yếu tố kích thích hen là yếu tố mà có thể gây ra triệu chứng của cơn hen cấp. Mỗi người khác nhau bị các kích thích gây khởi phát hen khác nhau.
Yếu tố kích thích hen bao gồm:
Dị nguyên: hho hấp, thức ăn, các chất trong môi trường sống và làm việc
Vận động gắng sức, thể thao, vui đùa quá mức
Nhiễm trùng: cảm lạnh, viêm xoang, viêm đường hô hấp do virut, vi khuẩn
Khói thuốc, không khí ô nhiễm, hóa chất, khí gas và mùi như nước hoa
Yếu tố khác: Thuốc như aspirin, béo phì, rối loạn thở khi ngủ, trào ngược dạ dày thực quản, ,
Để kiểm soát hen, bước đầu tiên là phải biết yếu tố kích thích hen của bạn là gì và cách phòng tránh chúng. Bác sĩ dị ứng có thể giúp bạn làm cả hai.
HEN được chẩn đoán như thế nào?
Nếu bạn chưa bao giờ được chẩn đoán hen nhưng nghĩ rằng bạn có thể bị hen hãy gặp bác sĩ dị ứng. Chẩn đoán sớm và điều trị đúng rất quan trọng giúp ngăn ngừa tổn thương phổi của bạn
Khi bạn khám bác sĩ dị ứng, bác sĩ sẽ:
Hỏi tiền sử. Bạn sẽ được hỏi về sức khỏe, triệu chứng, có ai trong gia đình bạn bị hen hoặc dị ứng khác như là viêm mũi dị ứng, mày đay, eczema Hỏi bạn về đợt hen hoặc triệu chứng hen. Bác sĩ sẽ muốn biết khi nào triệu chứng xuất hiện, tần suất chúng xảy ra và điều gì là yếu tố làm hen khởi phát
Khám và đánh giá tổng thể
Làm test thở: Bác sĩ sẽ đo xem phổi của bạn đang làm việc thế nào, đo xem lượng khí bạn thở ra bao nhiêu.
Bác sĩ có thể chỉ định làm các xét nghiệm khác như chụp Xquang, xét nghiệm máu hoặc các test dị ứng chuyên sâu khác. Test dị ứng có thể làm bất cứ lứa tuổi nào và có thể giúp tìm ra yếu tố kích thích hen do dị ứng.
Hiện nay bệnh HEN được điều trị ra sao?
Điều trị hen phụ thuộc vào bậc hen, mức độ nặng, và tần xuất bị. Để giúp xây dựng được kế hoạch hành động đúng kiểm soát hen của bạn, bác sĩ dị ứng có thể hỏi về triệu chứng của bạn hiện tại và quá khứ. Điều này sẽ giúp xác định nguy cơ của bạn về cơn hen trong tương lai.
Tránh các yếu tố kích thích
Khi bạn và bác sĩ dị ứng xác định được yếu tố kích thích hen của bạn, một trong những bước đầu tiên để kiểm soát hen là bạn phải học cách làm thế nào để tránh chúng. Trong một số trường hợp, việc tránh có thể hiệu quả như là dùng thuốc.
Thuốc điều trị hen
Có hai loại thuốc để điều trị hen
Thuốc cắt cơn nhanh (Ventoline): Bất cứ ai bị hen cần mang theo thuốc cắt cơn ở mọi nơi để xử trí khi cơn hen bất chợt xảy ra. Thuốc này giúp dãn đường dẫn khí đang bị co thắt và giúp điều trị triệu chứng ho, khò khè, thở hổn hển xảy ra trong cơn hen. Trong trường hợp hen gắng sức, bác sĩ yêu cầu bạn sử dụng thuốc này trước khi thể dục.
Thuốc cắt cơn có thể cắt được triệu chứng hen nhưng không kiểm soát được tình trạng viêm dị ứng ở đường dẫn khí. Nếu bạn cần sử dụng thuốc cắt cơn trên hai lần/tuần hoặc hai đêm/tháng, thì hen của bạn chưa được kiểm soát tốt. Chắc chắn hãy thông báo điều này với bác sĩ dị ứng của bạn.
Thuốc dự phòng: Là thuốc kháng viêm di ứng dùng hàng ngày để kiểm soát lâu dài và phòng tránh các đợt hen tái phát. Một số người cần loại thuốc này để điều trị nền viêm đang âm ỉ mãn tính trong đường thở, để ngăn ngừa triệu chứng hen.
Điều trị đặc hiệu bằng giải mẫn cảm
Giải mẫn được biết như là liệu pháp miễn dịch, nó rất hiệu quả làm giảm mất triệu chứng dị ứng và, trong một số trường hợp có thể thực sự điều trị được dị ứng của bạn. Nếu hen đã được xác do dị ứng với dị nguyên đặc hiệu bác sĩ sẽ cân nhắc việc chỉ định điều trị giải mẫn cảm cho những trường hợp cần thiết.
Điều trị tạo miễn dịch với dị nguyên đặc hiệu thường kéo dài vài năm. Tiến hành bằng cách tiêm hoặc xịt dưới lưỡi một lượng nhỏ dị nguyên và tăng dần nồng độ theo thời gian. Giải mẫn giúp cơ thể tạo nên sự dung nạp hiệu quả với dị nguyên để cuối cùng là làm giảm và có thể thậm trí làm mất đi triệu chứng dị ứng của bạn với dị nguyên đó, giúp khỏi bệnh.
Xử dụng chế phẩm kháng IgE
Kháng IgE là một phương pháp điều trị bằng cách ngăn (chặn) kháng thể gây ra phản ứng dị ứng. Điều trị này được áp dụng cho bệnh nhân hen từ 12 tuổi trở lên bị hen dị ứng trung bình đến nặng. Tuy nhiên đây là phương pháp mới, rất đắt tiền và chưa được xử dụng rộng rãi tại Việt nam.
Phương pháp phẫu thuật
FDA của Mỹ gần đây áp dụng thiết bị y học đầu tiên sử dụng năng lượng sóng radio để điều trị hen nặng và dai dẳng. Quy trình đặt ống sợi quang học vào phế quản với một đầu truyền năng lượng điện từ trực tiếp vào đường thở và làm dãn nở đường thở. Điều trị dự định cho bệnh nhân từ 18 tuổi trở lên mà bị hen nặng dai dẳng không kiểm soát được bằng các phương pháp trên.
