Hãy cảnh giác với triệu chứng đau khớp ở trẻ em

TS.BS Lê Thị Minh Hương

Khoa Miễn dịch- Dị ứng- Khớp, Bệnh viện Nhi TW

Tình trạng đau mỏi xương khớp, đau nhức chân tay nhẹ thoáng qua là than phiền thông thường hay gặp ở trẻ em tuổi học đường sau một ngày chạy nhảy nhiều hoặc có xô ngã. Nếu trẻ bị đau sau vận động quá nhiều hoặc do va chạm với các vật cứng thì không có vấn đề gì đáng lo ngại.Tuy nhiên, nếu tình trạng trẻ bị đau xương khớp tái diễn, dai dẳng gây hạn chế vận động thì các bậc cha mẹ cần cho con đi khám bác sĩ để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Bệnh viện Nhi Trung ương hàng ngày tiếp nhận khám và điều trị nhiều bệnh cơ xương khớp ở trẻ em do nguyên nhân khác nhau: từ đau mỏi xương khớp tuổi phát triển, viêm khớp cấp tính do vi khuẩn, do lao, viêm sau chấn thương… cho đến những bệnh khớp mãn tính do một số rối loạn miễn dịch hoặc giai đoạn đầu của bệnh bạch cầu cấp…Một trong những bệnh khớp mãn tính thường gặp ở tuổi học đường là bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên. Bệnh viêm khớp tự phát thiếu niên thuộc nhóm bệnh tự miễn, được định nghĩa là tình trạng viêm khớp mạn tính kéo dài ít nhất 6 tuần, khởi phát bệnh trước 16 tuổi. Bệnh thường khởi phát sau khi nhiễm virut hoặc nhiễm khuẩn (Chlamydia mycoplasma, Streptococcus, Salmonella, Shigella). Bệnh này không hiếm gặp nhưng rất ít cha mẹ hiểu biết rõ nên đa số trẻ thường được đưa đến chuyên khoa khám muộn. Một số trẻ em trước khi đến bệnh viện Nhi Trung ương đã đi khám, chữa hàng năm trời ở nhiều nơi nhưng không phát hiện bệnh, dẫn tới bệnh tiến triển nặng, biến dạng khớp và nhiều biến chứng khác gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của trẻ.

Các triệu chứng của viêm khớp mãn tính: sốt, mệt mỏi, đau nhức cơ toàn thân và các triệu chứng này không giảm khi dùng aspirine liều thông thường. Trẻ có thể bị nổi ban đỏ ở thân mình và các gốc chi, nhưng các mẩn đỏ này mất rất nhanh. Triệu chứng viêm khớp có thể xảy ra ngay từ đầu hay sau vài ngày, trẻ có thể bị sưng đau một vài hoặc nhiều khớp như khớp cổ tay, khớp gối, khớp háng, mắt cá chân… Ở trẻ lớn thường là thể viêm ít khớp, chủ yếu ở một vài khớp to như khớp gối, khuỷu tay, khớp háng, nhưng cũng có thể gặp ở khớp thái dương hàm và khớp cổ. Nơi khớp sưng thấy phù nề, sờ ấm nhưng không đỏ và ít đau. Khi sụn khớp đã bị dính và xơ thì khớp trở nên cứng và hạn chế sự vận động kèm theo các cơ ở chi đó bị teo. Ngoài các triệu chứng ở khớp ra, trẻ có thể sốt cao, phát ban, hạch to, viêm thanh mạc, viêm màng phổi…

Có 3 thể lâm sàng hay gặp của viêm khớp tự phát thiếu niên:

–          Thể viêm ít khớp: chỉ gây tổn thương dưới 5 khớp chủ yếu là những khớp lớn: khớp vai, khuỷu, gối.

–          Thể viêm đa khớp: tổn thương từ 5 khớp trở lên, thường gặp ở những khớp nhỏ bàn tay, bàn chân nhưng cũng có thể gặp ở những khớp lớn

–          Thể viêm khớp hệ thống: gây tổn thương nhiều hệ cơ quan, trẻ thường sốt dao động, mệt mỏi, đau nhức cơ toàn thân và các triệu chứng này không giảm khi dùng aspirine liều thông thường.

Hướng xử lý khi con mắc bệnh khớp:  

Khi mắc bệnh, bệnh nhân cần phải được khám và điều trị của bác sĩ chuyên khoa khớp vì có thể trẻ bị thể bệnh nặng gây nguy hiểm. Mục đích của điều trị là kiểm soát tiến triển của bệnh càng sớm càng tốt, nhằm hạn chế đến mức tối đa những thương tổn gây phá hủy và biến dạng khớp. Điều trị bao gồm các biện pháp vật lý trị liệu, dùng thuốc và có thể phải điều trị ngoại khoa.

 Vật lý trị liệu nhằm duy trì đến mức tối đa tầm vận động của khớp, tránh cứng khớp, dính khớp. Có thể dùng các biện pháp như sóng ngắn, tia hồng ngoại, tắm suối khoáng, tập các bài tập phục hồi chức năng vận động khớp… Tuy nhiên trong thời gian đau nhiều có thể tạm thời bất động khớp nhưng cần lựa chọn tư thế sao cho giữ được biên độ vận động lớn nhất. Khuyến khích trẻ duy trì các sinh hoạt thường ngày và học tập ở trường lớp bình thường như những đứa trẻ khác. Tuy nhiên trong những đợt tiến triển nên cho trẻ nghỉ ngơi, chế độ dinh dưỡng tốt và đặc biệt có giấc ngủ đầy đủ.

 Thuốc: uống aspirin hoặc thuốc kháng viêm không steriod như aspirin, ibuprofen, naproxen để giảm đau và sưng khớp. Nếu các thuốc trên không hiệu nghiệm, nhiều loại thuốc kháng viêm và ức chế miễn dịch mạnh hơn như corticosteroid, hydroxychloroquin,  methotrexat sẽ được chỉ định. Gần đây một số thuốc mới như TNFα hoặc kháng thể đơn dòng đã được ứng dụng trong điều trị các thể khớp kháng trị trong nhi khoa.

Trong một vài trường hợp nghiêm trọng, có thể phải thực hiện phẫu thuật để thay các khớp hoặc làm dài các dây cơ bị biến dạng.

Lưu ý: Khi trẻ hồi phục sau bệnh viêm khớp, cần khám mắt thường xuyên để phát hiện dấu hiệu của viêm mống mắt.

Tiên lượng:  Hầu hết các bé thường khỏi bệnh viêm khớp trong vòng một vài năm mà không để lại một dị tật nhỏ nào. Một số rất ít các bé khác lại tiếp tục phát triển một dạng viêm khớp của người lớn.

Tóm lại: bệnh khớp mãn tính ở trẻ em có khả năng gây tàn phế! Vì vậy khi thấy trẻ có những biểu hiện viêm khớp trên 6 tuần, sốt, mệt mỏi, đau nhức cơ toàn thân và các triệu chứng này không giảm khi dùng aspirine liều thông thường cần phải đưa trẻ đến khám tại các cơ sở y tế có chuyên gia xương khớp để được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.