Hướng dẫn chăm sóc trẻ sơ sinh bằng phương pháp Kangaroo

1. Khái niệm

Chăm sóc trẻ bằng phương pháp Kangaroo (Kangaroo Mother Care) là một phương pháp y học thích ứng được lựa chọn để chăm sóc trẻ đẻ non/ nhẹ cân bằng cách đặt trẻ nằm tiếp xúc da kề da trên ngực mẹ hoặc người chăm sóc trẻ.

2. Lợi ích của phương pháp Kangaroo

Đối với trẻ

• Được giữ ấm giảm nguy cơ hạ thân nhiệt.
• Giảm cơn ngừng thở, ổn định nhịp thở, nhịp tim.
• Tiêu hóa tốt hơn.
• Ít có nguy cơ nhiễm trùng.
• Phát triển tinh thần và thể chất, trẻ ngủ ngon và giảm kích thích.

Đối với bà mẹ

• Tăng cường mối quan hệ mẹ con.
• Tăng tiết sữa, trẻ được bú mẹ sớm và kéo dài
• Co hồi tử cung tốt, giảm nguy cơ xuất huyết sau đẻ
• Giảm lo lắng, tăng tự tin, tăng khả năng chăm sóc con.

3. Nguyên tắc thực hiện phương pháp Kangaroo

• Tiếp xúc da-kề-da giữa mẹ và con ở vị trí Kangaroo (ẤP MẸ).
• Nếu bà mẹ không thể ở cùng phòng với con 24 giờ/24 giờ được thì thời gian tiếp xúc da-kề-da trong ngày càng nhiều càng tốt.
• Trong thời gian thực hiện phương pháp Kangaroo, trẻ vẫn tiếp tục được theo dõi thường xuyên về các thông số cơ bản (nhịp tim, nhịp thở, mầu sắc da, thân nhiệt, cân nặng…) và phát hiện điều trị các bệnh lý nếu có.

4. Các nội dung thực hiện PP Kangaroo tại bệnh viện

• Hướng dẫn đặt trẻ và giữ trẻ ở vị trí kangaroo.
• Hướng dẫn nuôi con bằng sữa mẹ.
• Hương dẫn cách bế, nâng giữ trẻ khi đánh thức trẻ dậy để cho ăn.
• Hướng dẫn cách chăm sóc, vệ sinh và theo dõi trẻ, các dấu hiệu nguy hiểm có thể xẩy ra với trẻ và cách xử trí kịp thời.
• Kích thích và xoa bóp cho trẻ.
• Hỗ trợ bà mẹ: Hướng dẫn cách vận động, thư giãn cơ thể, giải thích nỗi lo lắng, sợ hãi của bà mẹ.

5. Tiêu chuẩn thực hiện Kangaroo

5.1 Tiêu chuẩn chọn trẻ để thực hiện PP Kangaroo

• Cân nặng < 2500 gam hoặc tuổi thai < 37 tuần.
• Không có dấu hiệu bệnh lý hoặc đã vượt qua giai đoạn bệnh lý nặng.
• Không phải nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch nữa.
• Có đáp ứng tốt với các kích thích.

5.2 Tiêu chuẩn cho người mẹ tham gia thực hiện PP Kangazoo

• Tự nguyện, hợp tác thực hiện PP kagaroo theo hướng dẫn.
• Sức khỏe tốt cả về thể chất và tinh thần.
• Dành toàn bộ thời gian thực hiện PP kangaroo.
• Thực hiện vệ sinh tốt: Không để móng tay, vệ sinh thân thể, quần áo.
• Có thêm một người nhà nữa thích hợp, tự nguyện, nhiệt tình thay mẹ làm kangaroo khi cần thiết.

6. Một số vấn đề và biểu hiện có thể xảy ra trong khi làm Kangaroo

6.1 Suy hô hấp

• Trẻ tím tái, khó thở, rút lõm lồng ngực, thở rên, thở nhanh hoặc thở chậm. Cơn ngừng thở thường xuyên và kéo dài.
• Xử trí: hướng dẫn bà mẹ luôn đặt trẻ ở tư thế cổ trung gian, không để gập cổ. Tùy mức độ mà có biện pháp hỗ trợ hô hấp khác nhau (ôxy, CPAP..)

6.2 Hạ thân nhiệt

• Thân nhiệt mong muốn ở trẻ sơ sinh 36,5°C đến 37,4°C, nếu thân nhiệt trẻ < 36,5°C do phòng lạnh, nhiệt độ môi trường lạnh.
• Xử trí: Ủ ấm cho trẻ bằng chăn ấm, đắp thêm chăn trên lưng trẻ, nhiệt độ phòng 28-30⁰, tránh gió lùa. Theo dõi nhiệt độ của trẻ 15-30 phút/ lần đến khi nhiệt độ trẻ trở về bình thường. Trong trường hợp thân nhiệt trẻ không được cải thiện cần có can thiệp cao hơn( cho trẻ nằm lồng ấp, giường sưởi.)

7. Các bước tiến hành

• Rửa tay, sát khuẩn tay.
• Chuẩn bị trẻ: cặp nhiệt độ (nếu cần), thay bỉm sạch, đội mũ, đi găng tay, găng chân, cởi áo, quấn trẻ trong khăn bông ấm.
• Đặt trẻ vào túi Kangaroo: tháo bỏ khăn quấn, 1 bàn tay bế dưới cổ – mông trẻ, 1 tay bê mông trẻ.
• Đặt tư thế đầu đúng: Nâng nhẹ dưới cằm, không bị gập cổ.
• Đặt trẻ lên ngực mẹ: Nằm sấp, thẳng dọc giữa 2 vú mẹ, đầu nghiêng 1 bên, má tựa vào ngực mẹ. Mẹ có thể quan sát được mặt trẻ. Tạo tư thế da-kề-da, không bị tịt mũi, luôn quan sát được mặt trẻ. Trẻ nằm thoải mái trên ngực mẹ, giống con ếch bám vào người mẹ
• Chỉnh sửa tư thế thân trên: Một tay giữ đầu, 1 tay đưa 2 chân trẻ ra khỏi phần dưới áo kangaroo, kéo phần trên áo lên ngang tai trẻ. Thân trên của trẻ được đỡ trong áo Kangaroo .
• Chỉnh sửa tư thế 2 chân: Đổi tay giữ đầu, chỉnh sửa áo, kéo phần áo chùm kín 2 chi. Toàn thân được áo Kangaroo nâng đỡ, tư thế toàn thân trẻ thoải mái.
• Đắp chăn bông, đảm bảo thân nhiệt.

8. Theo dõi trẻ khi thực hiện phương pháp Kangaroo

• Theo dõi toàn trạng, các thông số cơ bản: nhịp tim, nhịp thở, mầu sắc da, thân nhiệt…
• Trong suốt quá trình thực hiện PP kangaroo: TD phát hiện các dấu hiệu bất thường: SHH, vàng da, nôn trớ, phân, nước tiểu, cân nặng, vòng đầu, tinh thần, sự đáp ứng của trẻ.
• Hỗ trợ và theo dõi khả năng chăm sóc con của bà mẹ và người nhà: cách cho trẻ ăn, NCBSM, cách giữ ấm, TD nhiệt độ, các dấu hiệu nguy hiểm, dinh dưỡng cho mẹ, tư thế khi mẹ ngủ.

Trung tâm Sơ sinh – Bệnh viện Nhi Trung ương