Liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên ở trẻ em: Hướng dẫn cha mẹ xoa bóp, tập luyện, chăm sóc tại nhà

Liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên là một tình trạng bệnh lý không hiếm gặp ở trẻ em nhất là những trẻ thuộc nhóm nguy cơ cao, sức khỏe yếu. Bệnh ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của trẻ. Việc cha mẹ biết tự chăm sóc và tập luyện tại nhà đúng cách cho con sẽ góp phần đẩy mạnh quá trình hồi phục, tăng tỷ lệ hồi phục hoàn toàn và giảm các biến chứng thứ cấp của bệnh.

Trẻ liệt dây thần kinh số 7 trước và sau khi tập luyện, xoa bóp, chăm sóc tại nhà

Liệt dây thần kinh số 7 ngoại biên, dân gian vẫn thường gọi “liệt mặt”, “méo miệng” là tình trạng mất hoặc giảm vận động cơ vùng mặt, thường gặp ở một bên, gây biến dạng khuôn mặt, ảnh hưởng đến học tập, vui chơi, giao tiếp hàng ngày của trẻ, khó biểu hiện cảm xúc ở mặt, khó khăn trong ăn uống và quan trọng là có khả năng để lại hậu quả ảnh hưởng đến thẩm mỹ khi trưởng thành của trẻ. Ngoài ra, bệnh cũng có thể gây các tổn thương thứ cấp ở mắt, răng hàm mặt, tai mũi họng, di chứng co thắt cơ nửa mặt…

Trong điều trị, ngoài các phương pháp tại cơ sở y tế, việc cha mẹ tự chăm sóc, xoa bóp, tập luyện cho trẻ tại nhà, cũng như có chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt hợp lý đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình hồi phục về bình thường cho khuôn mặt của trẻ. Việc cha mẹ tự xoa bóp cho trẻ hoặc đối với trẻ lớn tự xoa bóp với tần suất cao trong ngày được chứng minh sẽ làm tăng hiệu quả điều trị, giảm thời gian hồi phục, tăng khả năng hồi phục hoàn toàn và giảm biến chứng thứ cấp.

Tuy nhiên, cha mẹ và người chăm trẻ thường lo lắng, không biết phương pháp xoa bóp, tập luyện và chăm sóc như thế nào là tốt nhất.

Sau đây là hướng dẫn chi tiết của bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương về cách thực hiện các bài tập luyện, xoa bóp đơn giản cho trẻ tại nhà, cùng với chế độ ăn uống, sinh hoạt để hỗ trợ quá trình phục hồi của trẻ.

1. Xoa bóp tại chỗ (vùng mặt) Bài xoa bóp tại nhà gồm 5 bước

Bước 1: Dùng lòng bàn tay miết da từ dưới lên trên, bắt đầu từ cằm lên má, lên thái dương và từ lông mày lên đến chân tóc cả 2 bên mặt. Lặp lại động tác 5-7 lần. Nửa bên bệnh, làm thêm 3 lần.

Bước 2: Dùng ngón tay trỏ đặt lên đầu cung mày 2 bên của trẻ, vuốt từ giữa trán sang 2 bên theo đường sát trên cung mày. Lặp lại động tác 5-7 lần. Nửa bên bệnh, làm thêm 3 lần.

Bước 3: Dùng ngón tay trỏ miết theo đường vòng cung dưới mắt (hướng từ trên xuống dưới, ra ngoài và vòng lên trên). Lặp lại động tác 5-7 lần. Nửa bên bệnh, làm thêm 3 lần.

Bước 4: Dùng 01 ngón tay day cơ mặt bên liệt: phía ngoài cánh mũi, góc hàm, thái dương đầu trong cung mày, đầu ngoài cung mày, trán (điểm giữa cung mày đo lên 1-2cm). Mỗi vị trí day 60-100 nhịp.

Bước 5: Dùng ngón tay đặt giữa cằm, miết sang hai bên theo hướng hơi chếch lên phía trên. Lặp lại động tác 5-7 lần. Nửa bên bệnh, làm thêm 3 lần.

Xoa bóp mỗi lần 10-15 phút, lặp lại 1-2 lần/ngày, làm liên tục mỗi ngày đến khi khỏi.

2. Tập luyện

– Tích cực vận động cơ mặt (rướn mày, há miệng rộng, nhắm chặt mắt)

– Chu môi lại giữ nguyên trong 5 giây.

– Chu môi lại và di chuyển phần môi này từ bên này sang bên kia. Không được di chuyển lưỡi. Lặp lại 10 lần.

– Mím chặt môi lại và nói “m…m…m”, rồi nói “p…p…p”, rồi nói “b…b…b”.

– Bắt đầu với việc há to miệng và ẩn răng dưới môi. Mím môi lại tạo thành hình chữ “O”. Lặp lại 5 lần.

– Tập nói chữ A, I:

• Chữ A: Há miệng rộng nhất có thể, phát âm “A” kéo dài, có thể dùng 01 ngón tay hỗ trợ đẩy nhẹ cơ mặt vùng góc hàm bên bệnh lên cao cho cân với bên lành. Lặp lại 5 lần.
• Chữ I: Cắn chặt 2 làm răng, nhe răng căng miệng sang hai bên, phát âm “I” kéo dài, có thể dùng 01 ngón tay hỗ trợ kéo đẩy nhẹ cơ mặt vùng góc hàm bên bệnh về phía mang tai. Lặp lại 5 lần.

Tập luyện liên tục mỗi ngày đến khi khỏi. Có thể lặp lại 2-3 lần mỗi ngày.

3. Dự phòng và chăm sóc

• Tránh gió, tránh lạnh: Trẻ cần được giữ ấm, tránh gió lạnh khi ra ngoài trời, không để ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp, rửa mặt hoặc chăm sóc bằng nước ấm.
• Chăm sóc và bảo vệ mắt: Trẻ cần đeo kính tránh bụi bẩn khi ra ngoài, tra nước mắt nhân tạo, nước muối sinh lý để tránh khô mắt và hạn chế nhiễm khuẩn.
• Vệ sinh răng miệng: Cơ vùng mặt không giữ nước được trong miệng, thức ăn đọng lại bên liệt dễ gây viêm nhiễm vùng răng lợi, miệng, họng. Do đó, trẻ cần được đánh răng ngày 2 lần, sử dụng chỉ nha khoa, xúc miệng, họng và nhỏ rửa mũi bằng nước muối sinh lý.
• Chế độ ăn đủ chất dinh dưỡng để tăng sức đề kháng: Chế độ ăn đầy đủ vitamin, khoáng chất, carbohydrate, protein và chất béo, nhu cầu theo lứa tuổi. Tránh đồ ăn sống lạnh (ăn kem, uống nước đá lạnh, dưa hấu, tôm, cua, gỏi cá…) hạn chế đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ (ớt, hạt tiêu, đồ chiên xào rán…)

TS Nguyễn Hồng Minh, ThS Lưu Văn Nam, ĐDCKI. Phạm Thị Hằng
Khoa Y học cổ truyền – Bệnh viện Nhi Trung ương