Phẫu thuật thành công khe hở chéo mặt hiếm gặp

Khe hở chéo mặt Tessier số 4 (khe hở mắt – miệng) nằm trong nhóm các khe hở mặt hiếm gặp trong y văn với tỷ lệ 1.43 – 4.85 : 100,000 trẻ. Tổn thương phần mềm đặc trưng là khe hở từ bờ dưới mi mắt đến môi trên ở vị trí giữa nhân trung và khóe miệng. Kèm theo là dị tật nhãn cầu teo nhỏ hoặc không có nhãn cầu, khuyết xương hàm, có thể có khe hở vòm miệng gây ảnh hưởng nặng nề về cả thẩm mỹ và chức năng.

Khe hở chéo mặt gây biến dạng nặng nề về thẩm mỹ, ảnh hưởng đến các chức năng cơ quan 

Bệnh nhi nam, 8 tháng tuổi được chuyển từ bệnh viện tỉnh Hà Tĩnh đến Khoa Răng Hàm Mặt, bệnh viện Nhi trung ương với chẩn đoán khe hở chéo mặt Tessier 4 bên trái. Tổn thương phần mềm là khe hở rất rộng, kéo dài suốt từ góc mắt trong đến môi trên bên trái. Khuyết rộng ở mi mắt dưới gây lộn kết mạc, nhắm mắt không kín khiến nhãn cầu không được bảo vệ, nguy cơ viêm, khô giác – kết mạc. Bệnh nhân có nhãn cầu trái với kích thước bình thường. Bất thường hệ thống lệ tị dẫn nước mắt khiến nước mắt không được dẫn lưu và liên tục chảy tràn. Cánh mũi mặc dù còn nguyên về giải phẫu nhưng bị xoay lên trên.

Bệnh nhi sau khi được cắt chỉ ra viện 

Trên phim cắt lớp dựng hình 3D, khe hở xương rộng ở bờ dưới ổ mắt và sàn ổ mắt bên trái khiến toàn bộ các cấu trúc bên trong sa thấp hơn bên phải. Kèm theo là khe hở cung hàm nằm ở giữa vị trí răng cửa bên và răng nanh hàm trên bên trái.

Các biến dạng này gây ảnh hưởng nặng nề về thẩm mỹ, khó khăn trong việc chăm sóc, cho trẻ ăn, ảnh hưởng về phát âm, răng mọc lộn xộn bên khe hở, nguy cơ khô, viêm giác mạc, kết mạc,…

Bệnh nhi sau 2 tháng ra viện 

Do các tổn thương phức hợp của cả phần mềm và xương, bệnh nhân đã được hội chẩn liên chuyên khoa Răng Hàm Mặt và Mắt để tìm kế hoạch điều trị phẫu thuật tối ưu, nhằm phục hồi giải phẫu mặt của trẻ, ngăn ngừa các biến chứng và giảm thiểu tâm lý lo âu cho trẻ và gia đình. Mục tiêu cuả các nhà chuyên môn không chỉ là đóng khe hở mà còn cả phục hồi giải phẫu mi dưới, loại bỏ biến dạng trễ mi và mắt nhắm không kín gây khô nhãn cầu, tạo đường dẫn lưu nước mắt, phục hồi cả chức năng và thẩm mỹ vùng mặt cho bệnh nhi.

Trong quá trình hội chẩn và thảo luận, nhiều phương án tạo hình đã được đưa ra làm sao để vừa có đủ tổ chức đóng khe hở mà để lại ít sẹo nhất, ít biến dạng co kéo nhất,  nguy cơ hoại tử vạt, bục vết mổ do căng, do thiểu dưỡng là thấp nhất. Cuối cùng, các bác sỹ tại khoa Răng Hàm Mặt đã quyết định sử dụng tới hai vạt chuyển để bù đắp vào khe hở chéo mặt, tạo hình mi dưới, đóng khe hở môi, tạo lại ngách tiền đình và phần niêm mạc môi. Sau hơn 2,5 giờ phẫu thuật tỉ mỉ dưới gây mê toàn thân, ca mổ đã diễn ra thành công tốt đẹp. Bên cạnh đó, các phẫu thuật viên cũng tiến hành tạo đường dẫn lưu nước mắt nhân tạo để khắc phục tình trạng chảy tràn nước mắt. Bệnh nhân được ra viện sau 10 ngày điều trị và chăm sóc tại khoa Răng Hàm Mặt, bệnh viện Nhi trung ương.

Sau 2 tháng, quá trình lành thương và phục hồi diễn ra thuận lợi. Sẹo phẫu thuật mờ đi nhanh chóng. Nước mắt đã được dẫn lưu tốt theo đường dẫn nhân tạo được thiết lập.

Hiện nay, bệnh nhân hiện tiếp tục được khoa Răng Hàm Mặt – Bệnh viện Nhi trung ương theo dõi để thực hiện các bước điều trị tiếp theo là phẫu thuật ghép xương vào khe hở xương, nắn chỉnh răng để trả lại toàn diện về cả thẩm mỹ, chức năng, giúp trẻ hòa nhập cộng đồng.

Khe hở chéo mặt Tessier 4 là bất thường sọ mặt phức tạp và nặng nề rất hiếm gặp, bởi vậy ngay trong y văn, phương thức phẫu thuật không được mô tả rõ ràng và thường dẫn đến kết quả điều trị nghèo nàn. Hậu quả là phải phẫu thuật nhiều lần để sửa chữa. Phẫu thuật đi đã khó, sửa chữa việc mổ sai lại càng khó khăn hơn, cũng như ảnh hưởng lớn về tâm lý cùng kinh tế cho gia đình người bệnh. Vì vậy, những trẻ có dị tật bẩm sinh vùng mặt phức tạp cần được đưa đến khám, tư vấn và điều trị bởi những bác sỹ giàu kinh nghiệm và kỹ năng về các kỹ thuật phẫu thuật hàm mặt và có nền tảng kiến thức trong việc quản lý, điều trị các khe hở mặt. Việc hồi sức và chăm sóc sau mổ cũng đóng vai trò quan trọng tới kết quả phẫu thuật và cần được thực hiện tại những bệnh viện lớn, với đội ngũ nhân viên y tế có chuyên môn sâu.

Bs. Văn Cẩn – Ngọc Lan -Vân Ngà

Khoa Răng Hàm Mặt, Bệnh viện Nhi trung ương