Thiếu hóc môn tăng trưởng: nguyên nhân quan trọng dẫn đến chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ em

Hiện nay, chậm tăng trưởng chiều cao của trẻ là mối quan tâm hàng đầu của các bậc cha mẹ. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, mỗi ngày, các bác sĩ chuyên khoa Nội Tiết-Chuyển Hóa-Di truyền tiếp nhận từ 30-50 trường hợp bệnh nhi được gia đình đưa đến khám chậm tăng trưởng chiều cao. Theo các chuyên gia, có nhiều nguyên nhân dẫn đến chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ như suy dinh dưỡng, bị các bệnh lý dị tật bẩm sinh, loạn sản sụn, còi xương, thiếu máu, suy thận mạn hoặc các bệnh lý nội tiết như suy giáp, thiếu hóc môn tăng trưởng trong đó thiếu hóc môn tăng trưởng là một trong những nguyên nhân quan trọng, tỉ lệ mắc bệnh khoảng 1/4000 – 1/10.000 trẻ.

Trẻ từ lúc mới sinh đến trước tuổi dậy thì đều có thể có biểu hiện chậm tăng trưởng chiều cao.

Trung bình mỗi ngày, các bác sĩ tiếp nhận từ 30-50 bệnh nhân đến khám chậm tăng trưởng chiều cao (Ảnh minh họa) 

Bé gái Nguyễn L.A (17 tháng tuổi, Hà Nội) đến khám tại Bệnh viện Nhi Trung ương vì chậm lớn. Chiều cao của trẻ lúc đến khám là 59 cm  (chiều cao của trẻ ở độ tuổi này là 74 -86 cm), dưới -7.6 SD (trẻ bình thường chiều cao nằm trong khoảng -2SD đến 2SD). Qua thăm khám và xét nghiệm trẻ được chẩn đoán thiếu hóc môn tăng trưởng và bắt đầu điều trị hóc môn tăng trưởng lúc 19 tháng tuổi.

Bé trai Trần Văn M (6 tuổi, 3 tháng, Hải Phòng) đến khám với chiều cao 94 cm (chiều cao bình thường của trẻ này là 117 – 127 cm), dưới -4,7SD (trẻ bình thường từ -2SD đến 2SD). Sau khi được thăm khám, các bác sĩ chẩn đoán cháu bị thiếu hóc môn tăng trưởng.

Phương pháp điều trị hóc môn tăng trưởng: chìa khóa cho các trẻ chậm tăng trưởng chiều cao do thiếu hóc môn tăng trưởng

Hóc môn tăng trưởng là hóc môn cần thiết để giúp cơ thể trẻ phát triển chiều cao. Ngoài ra, hóc môn tẳng trưởng còn là hóc môn giúp chuyển hoá làm giảm khối mỡ, tăng khối cơ trong cơ thể. Trẻ em thiếu hóc môn tăng trưởng sẽ chậm phát triển cơ thể, tăng nguy cơ gãy xương và bệnh tim mạch. Nếu trẻ chậm tăng trưởng do thiếu hóc môn tăng trưởng nhưng không được điều trị kịp thời, chiều cao cuối cùng của trẻ sẽ thấp hơn nhiều so với chiều cao đáng lý trẻ sẽ đạt được khi trưởng thành.

Điều trị hóc môn tăng trưởng cho trẻ chậm tăng trưởng chiều cao tại Bệnh viện Nhi Trung ương được tiến hành từ năm 2005. Cho tới nay đã có trên 900 trẻ đang điều trị hóc môn tăng trưởng tại Bệnh viện Nhi trung ương với các nhóm bệnh do thiếu hóc môn tăng trưởng, Turner, Prader Willi, chậm tăng trưởng so với tuổi thai. Kết quả điều trị của các bệnh nhân thiếu hóc môn tăng trưởng cho kết quả rất tốt: năm đầu trẻ tăng trung bình 10 -12 cm, năm thứ 2 tăng trung bình 7 – 9 cm, các năm sau đó tăng trung bình 6 cm.

Trở lại trường hợp các bệnh nhi được điều trị tại Bệnh viện Nhi TW, sau gần 5 năm, chiều cao của bé gái L.A đã có sự thay đổi đáng ngạc nhiên: năm đầu tiên trẻ tăng được 14 cm, năm thứ 2 trẻ tăng 10 cm, năm thứ 3 tăng 13 cm và năm thứ 4 tăng 6 cm. Hiện trẻ 5 tuổi 8 tháng và cao 101 cm, -2,1SD so với bảng tăng trưởng chiều cao của tổ chức y tế thế giới.

Bé trai Trần Văn M cũng có kết quả khả quan: năm thứ nhất trẻ tăng 14 cm, năm thứ 2 tăng 10 cm, năm thứ 3 tăng 7,5 cm, năm thứ 4 tăng 6 cm, năm thứ 5 tăng 6,5 cm. Hiện tại trẻ 11 tuổi 4 tháng và cao 139 cm, -0,8 SD so với bảng tăng trưởng chiều cao của tổ chức y tế thế giới, + 1,6 SD so với bảng tăng trưởng chiều cao của người Việt Nam.

Một trẻ trai 8 tuổi đến khám  với chiều cao 106,5 cm, chậm -3,8 SD so với bảng tăng trưởng chiều cao của WHO và -2,1 SD so với bảng tăng trưởng chiều cao của Việt Nam. Trẻ cũng được chẩn đoán thiếu hóc môn tăng trưởng. Sau 18 tháng điều trị hóc môn tăng trưởng, trẻ tăng được 20 cm chiều cao. Sau 6 năm 3 tháng điều trị hóc môn tăng trưởng, chiều cao tăng 42 cm. Hiện trẻ 14 tuổi 6 tháng và cao 148,5 cm, -2SD so với bảng tăng trưởng chiều cao WHO, 0SD so với bảng tăng trưởng chiều cao của Việt Nam.

Bệnh cần được điều trị sớm, trước khi sụn xương của trẻ đóng lại

Theo bác sĩ chuyên khoa Nội tiết, việc theo dõi chiều cao của trẻ trên biểu đồ tăng trưởng của các bố mẹ là rất cấn thiết. Nó giúp bố mẹ biết được chiều cao và tăng trưởng của con có bình thường hay không. Với trẻ thiếu hóc môn tăng trưởng thì càng điều trị sớm, trẻ có thể bắt kịp tăng trưởng của trẻ bình thường. Trẻ thiếu hóc môn tăng trưởng được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, hầu như sẽ đạt được chiều cao tối đa lúc trưởng thành theo di truyền của từng trẻ.  Bất kỳ thời điểm nào thấy trẻ phát triển chiều cao thấp hơn giới hạn bình thường và tốc độ tăng trưởng chậm thì gia đình nên đưa con đi khám bác sĩ chuyên khoa Nội tiết Nhi để xác định chẩn đoán và nguyên nhân. Cần điều trị đúng thời điểm, đúng liều, tốt nhất là trong khoảng độ tuổi 4-13, trước khi các sụn xương của trẻ đóng lại. Điều trị bệnh lý này là bằng đường tiêm, vì vậy cần tiêm thuốc đều đặn theo sự chỉ dẫn của bác sĩ. Nếu không được điều trị, trẻ thiếu hóc môn tăng trưởng có chiều cao trung bình chỉ từ 135 – 145 cm.

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Khánh

Khoa Nội Tiết-Chuyển hóa-Di truyền