Bối cảnh và mục tiêu nghiên cứu
Việc đánh giá mật độ khoáng trong xương (BMD) bằng phương pháp đo hấp thu tia X năng lượng kép (DXA) đã được khuyến cáo để theo dõi các bệnh nhi ung thư có sử dụng corticosteroid và methotrexat. Giảm BMD có thể ảnh hưởng tiêu cực tới tình trạng xương do tăng nguy cơ thiếu xương cũng như gây loãng xương. Nghiên cứu này tìm hiểu mối liên quan giữa BMD và liều tích luỹ của methotrexat (MTX) và glucocorticoid tiêm tĩnh mạch ở những trẻ sống sót sau bạch cầu cấp dòng lympho (ALL).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu hồi cứu trên dữ liệu bệnh nhân từ tháng 1 năm 2012 tới tháng 8 năm 2020. Bệnh nhân lựa chọn vào nghiên cứu là (1) Trẻ em, trẻ vị thành niên và người lớn dưới 25 tuổi tại thời điểm được chẩn đoán AL; (2) Sống sót sau ALL; và (3) Được đo DXA sau khi hoặc trong vòng 6 tháng trước khi kết thúc hoá trị (EOT). Các bệnh chân được loại trừ gồm (1) Bệnh nhân có tiền sử suy giảm hormon tăng trưởng; (2) sử dụng steroid mạn tính để điều trị bệnh khác ngoài ALL và (3) không có đủ thông tin trong bệnh án điện tử.
Tiêu chí đánh giá dựa trên điểm z score sau khi đo DXA của xương sống lưng. So sánh z score sau khi đo DXA của xương sống lưng giữa 2 nhóm: Liều tích luỹ thấp/trung bình (dưới 20000 mg/m2) và cao (từ 20000 mg/m2 trở lên). Mốc 20000 mg/m2 được lựa chọn để phân loại các bệnh nhân sử dụng MTX liều cao (5000 mg/m2 mỗi 2 tuần, với 4 liều điều trị). Liều tích luỹ của MTX được tính theo tổng liều sử dụng, và liều glucocorticoid được quy về liều tương đương của prednisolon (1 mg prednison = 0,15 dexamethason)
Kết quả
Tổng cộng 62 bệnh nhân, gồm 34 trẻ thuộc nhóm liều tích luỹ thấp/trung bình và 28 trẻ thuộc nhóm liều tích luỹ cao, độ tuổi trung vị là 5,2 tuổi. Thời gian trung vị từ khi kết thúc điều trị tới khi đo DXA là 2,3 năm. Tất cả các trẻ đều được sử dụng MTX và glucocorticoid trong phác đồ ALL. Không có bệnh nhân nào có tiền sử tái phát bệnh.
Điểm z score xương sống lưng ở nhóm liều tích luỹ cao MTX thấp hơn đáng kể so với nhóm liều tích luỹ thấp/trung bình (p = 0,008) (Hình 1). Tuy vậy, không thấy có liên hệ giữa điểm z score xương sống lưng và liều tích luỹ glucocorticoid (được quy đổi tương đương về prednison) (p = 0,08) (Hình 2)
Hình 1. Biểu đồ so sánh điểm z score DXA trung bình giữa 2 nhóm liều tích luỹ MTX
Hình 2. Hồi quy tuyến tính giữa điểm z score DXA và liều tích luỹ tương đương prednison được phân tầng theo liều tích luỹ của MTX
Kết luận
Bệnh nhi được sử dụng mức liều tích luỹ đường tĩnh mạch của MTX cao (từ 20000 mg/m2) sau phác đồ ALL có BMD thấp hơn so với mức liều tích luỹ thấp. Liều tích luỹ của glucocorticoid không có mối liên hệ với BMD.
Biên tập: DS. Đỗ Khắc Huy, DS. Lê Thị Nguyệt Minh
Khoa Dược – Bệnh viện Nhi Trung ương
Nguồn: J Pediatr Pharmacol Ther. 2024
DOI: 10.5863/1551-6776-29.1.53
