Tác dụng của dexmedetomidine dạng khí dung trong nội soi tiêu hóa trên trẻ em: dữ liệu từ thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng

1. Đặt vấn đề

Bệnh nhi thực hiện các can thiệp trên đường tiêu hóa thường cần sử dụng thuốc an thần và giảm đau do gặp nhiều khó khăn trong quá trình đặt ống nội soi, đặc biệt là phản xạ nôn. Dexmedetomidine là một chất chủ vận α2-adrenergic chọn lọc cao, có tác dụng an thần mà không gây ức chế hô hấp. Tác dụng của dexmedetomidine dạng khí dung trong việc kiểm soát phản xạ nôn ở bệnh nhi nội soi tiêu hóa trên hiện vẫn đang được đánh giá. Nghiên cứu này đánh giá hiệu quả ức chế phản xạ nôn của dexmedetomidine dạng khí dung dùng tiền mê ở trẻ em khi nội soi tiêu hóa.

2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu

2.1. Đối tượng nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện tại Phòng khám Tiêu hóa Nhi, Đại học Ondokuz Mayis, Thổ Nhĩ Kỳ, từ tháng 1 đến tháng 4 năm 2024. Có tổng cộng 120 bệnh nhi từ 2-17 tuổi, thuộc nhóm thể chất I hoặc II theo bảng phân loại ASA, cân nặng ≥ 10kg và được chỉ định nội soi tiêu hóa được đưa vào nghiên cứu.

Tiêu chí loại trừ bao gồm các trường hợp dị ứng với thuốc sử dụng trong nghiên cứu, phân loại ASA từ độ III trở lên, mắc các rối loạn tâm thần hoặc tâm lý, bệnh lý thần kinh hoặc khuyết tật trí tuệ, hen suyễn, có tiền sử nhiễm trùng đường hô hấp trong 4 tuần gần đây, bệnh tim, hoặc béo phì (BMI ≥ 35 kg/m²), cân nặng < 10kg.

2.2. Phương pháp nghiên cứu

Thiết kế nghiên cứu: Thử nghiệm ngẫu nhiên, mù đôi, có đối chứng trong đó bệnh nhi được phân theo tỷ lệ 1:1 và chia vào hai nhóm:

• Nhóm dexmedetomidine: sử dụng 2 µg/kg dexmedetomidine (tối đa 100µg), pha loãng trong 5mL dung dịch đẳng trương, khí dung 20 phút trước gây mê.
• Nhóm đối chứng: Không sử dụng tiền mê.

Quy trình nội soi: tất cả bệnh nhi được theo dõi đúng tiêu chuẩn ASA theo dõi chỉ số ECG, SpO₂, huyết áp không xâm lấn. Trước khi nội soi, mỗi bệnh nhi xịt lidocain 10% ba lần, truyền dung dịch lactat ringer tĩnh mạch với tốc độ 10 mL/kg/giờ. Tất cả bệnh nhi tự thở và được hỗ trợ oxy qua ống thông mũi với lưu lượng 3–4 L/phút trong suốt thủ thuật. Sau khi theo dõi, bệnh nhi được tiêm tĩnh mạch midazolam liều 0,05 mg/kg, kết hợp với propofol 1 mg/kg và ketamin 0,5 mg/kg. Mức độ an thần duy trì ở thang Ramsay ≥ 5, bổ sung propofol liều bolus 0,5 mg/kg nếu cần thiết.

3. Tiêu chí nghiên cứu

Tiêu chí nghiên cứu chính: phản xạ nôn được đánh giá theo 4 mức độ: không nôn, nôn nhẹ (1–2 lần), nôn trung bình (3–4 lần) và nôn nặng (> 5 lần).

Tiêu chí nghiên cứu phụ: Ho được đánh giá theo 4 mức độ: không ho, ho nhẹ (một lần), ho vừa (ho kéo dài ≤ 5 giây) và ho nghiêm trọng (ho kéo dài > 5 giây, kèm theo giật); Tình trạng lo âu khi xa cha mẹ được đánh giá theo thang PSAS: tách rời dễ dàng; mếu máo, nhưng dễ trấn an; khóc, khó hoặc không thể trấn an (nhưng không bám cha mẹ) và khóc và bám vào cha mẹ; cử động tay chân trong thủ thuật; Liều thuốc gây mê; Sự hài lòng của bác sĩ nội soi (thang 4 điểm); Điểm PAED (mê sảng sau gây mê); Biến chứng và thời gian phục hồi.

4. Kết quả nghiên cứu

– Tiêu chí nghiên cứu chính: Nhóm sử dụng dexmedetomidine dạng khí dung liều 2 µg/kg cho thấy hiệu quả vượt trội so với nhóm đối chứng. Cụ thể, tỷ lệ gặp phản xạ nôn thấp hơn có ý nghĩa thống kê (p < 0,001) ở nhóm sử dụng dexmedetomidine. Ở nhóm sử dụng dexmedetomidine, phản xạ nôn bị mất hoàn toàn ở 53 trẻ (88,3%) và có 7 trẻ (11,7%) nôn nhẹ trong khi không ghi nhận nôn mức độ trung bình. Ở nhóm đối chứng, chỉ 18 trẻ (30%) mất phản xạ nôn, 34 trẻ (56,7%) có nôn nhẹ và 8 trẻ (13,3%) có nôn mức độ trung bình.

– Kết quả phụ: Nhóm sử dụng dexmedetomidine có tỷ lệ ho, cử động tay chân trong thủ thuật và lo âu khi tách khỏi cha mẹ thấp hơn có ý nghĩa thống kê. Trẻ trong nhóm này yêu cầu thuốc gây mê cũng ít hơn và có điểm PAED thấp hơn. Mức độ hài lòng của bác sĩ nội soi cao hơn, trong khi tỷ lệ biến chứng không có sự khác biệt đáng kể giữa hai nhóm.

5. Kết luận và kiến nghị

Dexmedetomidine khí dung là một thuốc tiền mê an toàn và hiệu quả cho bệnh nhi thực hiện các thủ thuật nội soi. Phương pháp này giúp giảm rõ rệt phản xạ nôn và ho cũng như giảm nhu cầu sử dụng thuốc gây mê và tăng mức độ hài lòng của bác sĩ nội soi. Giải pháp này mang lại một quy trình nội soi an toàn, hiệu quả.

Biên tập: ThS.DS. Nguyễn Thị Hoài Thu, DS. Nguyễn Việt Anh
Khoa Dược – Bệnh viện Nhi Trung ương
Nguồn: Turunc E, et al. BMC Anesthesiology. 2025;25:227.