Tác động trên phát triển thần kinh ở trẻ sinh non cực sớm 20 tháng tuổi hiệu chỉnh sau khi dùng dexamethasone và hydrocortisone tại đơn vị điều trị tích cực sơ sinh

Các corticosteroid sau sinh (PNC) gồm hydrocortison (HC) và dexamethason (DEX) thường được sử dụng trong điều trị tích cực sơ sinh (NICU) để hỗ trợ cai máy thở và ngăn ngừa bệnh phổi mãn tính (BPD) với trẻ sinh non rất thiếu tháng (EPT, tuổi thai <28 tuần). Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây cho thấy quan ngại về tác động bất lợi của PNC đặc biệt là DEX đối với sự phát triển thần kinh (ND) của trẻ. Hiện nay, dữ liệu kết quả ảnh hưởng trên phát triển thần kinh về lâu dài khi sử dụng HC và DEX ở trẻ sơ sinh còn hạn chế. Nghiên cứu này đánh giá mối liên quan giữa việc phơi nhiễm với HC và DEX trong NICU đối với  sự phát triển thần kinh ở trẻ sinh non rất thiếu tháng (EPT) tại 20 tháng tuổi hiệu chỉnh (CA).

1. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu

1.1. Thiết kế nghiên cứu

Hồi cứu thuần tập đơn trung tâm (Rush University Medical Center NICU) từ năm 2011 đến 2016.

1.2. Đối tượng nghiên cứu

Trẻ EPT (tuổi thai <28 tuần) và còn sống đến khi xuất viện. Loại trừ các trẻ có dị tật bẩm sinh lớn, hội chứng di truyền, chuyển viện, hoặc tử vong trong thời gian nằm viện.

1.3. Tiêu chí chính

Tình trạng phát triển thần kinh thông qua kiểm tra thần kinh và điểm Bayley-3 về chỉ số nhận thức (cognitive), ngôn ngữ (language), và vận động (motor) tại 20 tháng tuổi hiệu chỉnh.

2. Kết quả nghiên cứu chính

Có 221/264 trẻ được lựa chọn đủ điều kiện để đưa vào phân tích và chia thành 3 nhóm: (1) Không dùng PNC (no-PNC): 138 trẻ (52%); (2) Chỉ dùng HC: 47 trẻ (21%); (3) Dùng DEX ± HC: 36 trẻ (16%).

Kết quả đánh giá phát triển thần kinh tại 20 tháng tuổi hiệu chỉn cho thấy việc sử dụng DEX ± HC sơ sinh có liên quan đến việc giảm 10 điểm ở cả ba chỉ số nhận thức (p<0.01), ngôn ngữ (p<0.05), và vận động (p<0.01). Việc chỉ dùng HC đơn độc không cho thấy có liên quan đến suy giảm phát triển thần kinh so với nhóm không dùng glucocorticoid.

Bảng 1. Đặc điểm phát triển thần kinh tại 20 tháng tuổi hiệu chỉnh

3. Kết luận

Trẻ EPT sử dụng DEX ± HC cho thấy tình trạng phát triển thần kinh kém hơn đáng kể  bao gồm các chỉ số về nhận thức, ngôn ngữ, và vận động so với nhóm chỉ dùng HC và không dùng glucocorticoid sơ sinh ngay cả sau khi điều chỉnh các yếu tố nguy cơ. Việc dùng HC đơn độc cho thấy không có tác động bất lợi đến sự phát triển thần kinh.

4. Lời bình của biên tập viên

Cần thận trọng khi sử dụng dexamethason, đặc biệt ở liều cao hoặc thời gian dài trên trẻ sinh non rất thiếu tháng, do nguy cơ chậm phát triển thần kinh. Việc sử dụng hydrocotison như lựa chọn thay thế có thể giúp hạn chế tác dụng bất lợi này. Cần có thêm các nghiên cứu lớn hơn, đa trung tâm, với thiết kế ngẫu nhiên có đối chứng để làm rõ tác động lâu dài của các phác đồ steroid khác nhau lên trẻ sinh non rất thiếu tháng.

Biên tập: DS. Đỗ Khắc Huy, DS. Lê Thị Nguyệt Minh
Khoa Dược – Bệnh viện Nhi Trung ương
Nguồn: J Pediatr Pharmacol Ther. 2025   DOI: 10.5863/1551-6776-30.1.84